Σπύρος Στάλιας, Οικονομολόγος ΜΑ, Ph.D
Την προηγούμενη Κυριακή, 16-6-20015, η Ναυαρχίδα των μνημονίων και του νεοφιλελευθερισμού στη χώρα μας, η ιστορική εφημερίδα ‘Καθημερινή’, δημοσίευσε μια διακήρυξη 13 Καθηγητών Πανεπιστήμιων. Οι υπογράφοντες είναι οι κκ Μάριος Αγγελέτος, ΜΙΤ, Κώστας Αζαριάδης, Washington University in St. Louis, Δημήτρης Βαγιανός, London School of Economics, Χάρης Ντέλλας, Universitat Bern, Γιάννης Ιωαννίδης, Tufts University, Γιώργος Κωνσταντινίδης, University of Chicago, Κώστας Μεγήρ, Yale University, Νίκος Οικονομίδης, New York University, Στυλιανός Περράκης, Concordia University, Μανόλης Πετράκης, Πανεπιστήμιο Κρήτης, Χριστόφορος Πισσαρίδης, Νομπέλ Οικονομίας, London School of Economics και Πανεπιστήμιο Κύπρου, Θανάσης Στέγγος, University of Guelph, και Μιχάλης Χαλιάσσος, Goethe University Frankfurt. Όπως θα είδατε το Πάνθεον το κοσμεί και ένα βραβείο Νόμπελ, ο Χριστόφορος Πισσαρίδης.
Στην διακήρυξη αυτή οι κύριοι-κύριοι καθηγητές μετ’ επιτακτικότητας καλούν την Κυβέρνηση να υπογράψει συμφωνία με τους Θεσμούς, που θα είναι ούτως ή άλλως καλύτερη από το να πτωχεύσουμε μέσα στην ευρωζώνη, που θα μας οδηγήσει στην δραχμή ή να αποχωρήσουμε από το ευρώ και να υιοθετήσουμε την δραχμή.
Το κείμενο των καθηγητών στο συμπέρασμα του, που δεν θεωρούν σκόπιμο να το αναλύσουν, είναι σαφές: ‘Η έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ θα ήταν ολική καταστροφή, με κατάρρευση των τραπεζών από αθρόες αναλήψεις, μεγάλο πληθωρισμό, τεραστία μείωση της αγοραστικής δύναμης των Ελλήνων, ελλείψεις σε βασικά αγαθά και περιθωριοποίηση της χώρας’.
Όταν διαβάζεις ένα τέτοιο κείμενο, που καταλήγει στο παραπάνω συμπέρασμα, και είσαι ο Πρωθυπουργός της Ελλάδος ή ο Ευκλείδης ή ένας από τους διαπραγματευτές της Ελληνικής Κυβέρνησης, σου κόβονται τα πόδια. Τρομοκρατείσαι.
Αν η επιστήμη καταλήγει σε τέτοια συμπεράσματα, οτιδήποτε διαπραγματεύεσαι είναι αντιεπιστημονικό. Αν η επιστήμη διαφωνεί με την πολιτική πράξη τότε οδηγούμεθα σε τραγωδία. Καλώς λοιπόν οι καθηγητές, θα έλεγε ένας καλής θέλησης και πιστής πολίτης, προειδοποίησαν τον πρόεδρο Αλέξη Τσίπρα. Σταμάτα τα πολιτικά παιχνίδια, πες την αλήθεια στο Λαό και υπόγραψε. Μείνε ως το 2019 και κυβέρνησε στο πλαίσιο που σου δίνουν, δεν υπάρχει άλλος δρόμος.
Αυτού του είδους την επιστημοσύνη, στην οποία στηρίζεται η διακήρυξη των καθηγητών, θα ήθελα να κρίνω. Θα μείνω όμως ειδικά στον πληθωρισμό γιατί τα άλλα είναι δευτερευούσης σημασίας.
Πριν όμως κάνω αυτό θα ήθελα να κάνω μια μικρή εισαγωγή.
Το κράτος που εκδίδει το δικό του νόμισμα, την δική του δραχμή, δεν έχει κανένα περιορισμό ως προς τις δαπάνες του, και συνεπώς:
1. Η Κυβέρνηση θα πρέπει να διατηρεί το επίπεδο της εθνικής δαπάνης-ζήτησης ανάλογα με το ύψος της απασχόλησης. Αν υπάρχει ανεργία, τότε η Κυβέρνηση θα πρέπει να μείωση τους φόρους και να αυξήσει τις κρατικές δαπάνες με στόχο την πλήρη απασχόληση. Μετά την πλήρη απασχόληση, αν υπάρξει μεγάλη δαπάνη που υπονομεύει την αξία του νομίσματος (πληθωρισμός), τότε η κυβέρνηση κάνει το αντίθετο, αυξάνει τους φόρους και μειώνει τις δαπάνες της. Πέφτει ο πληθωρισμός, διατηρείται η αξία του νομίσματος.
2. Η Κυβέρνηση πρέπει να διατηρεί τα επιτόκια σε αυτό το ύψος που να καθιστούν τις επενδύσεις εφικτές. ‘Δανείζεται’ χρήματα από τους πολίτες μέσω ομολόγων ή αγοράζει τα ομόλογα δίνοντας χρήμα πίσω, για να μπορεί να διατηρεί τα επιτόκια στο ύψος που κάνει ελκυστικές τις επενδύσεις.
3. Κάνοντας αυτά η Κυβέρνηση θα πρέπει να αδιαφορεί για το αν ο προϋπολογισμός της είναι ελλειμματικός όσο και αν είναι το έλλειμμα είναι υψηλό. Αν πάλι χρειαστεί να είναι πλεονασματικός αυτό πάλι μπορεί να το κάνει. Όλα γίνονται σύμφωνα με την απασχόληση, την αξία του νομίσματος και τις ικανοποιητικές αμοιβές. Οι έννοιες ελλειμματικός ή πλεονασματικός προϋπολογισμός δεν είναι καλές ή κακές, απλά είναι καταστάσεις για την επίτευξη στόχων.
Ας πάμε τώρα στο κείμενο των καθηγητών. Τι ισχυρίζονται αυτοί. Ότι κάθε δαπάνη της κυβέρνησης για την κινητοποίηση των πόρων της οικονομίας, με στόχο την πλήρη απασχόληση, είναι ούτως η άλλως πληθωριστική.
Πως είναι δυνατόν όμως να έχεις ανεργία στο τόπο, που φθάνει μαζί με τους ξένους τα 2 εκάτ., υλικούς πόρους να αργούν, και να ισχυρίζεσαι ότι δαπάνη θα είναι πληθωριστική;
Το ερώτημα μας οδηγεί κατ’ ευθείαν στη θεωρία του ευρώ, που στηρίζεται στο δεύτερο θεμελιώδες αξίωμα των αποτελεσματικών αγορών των νεοφιλελευθέρων, που ισχυρίζεται ότι το χρήμα είναι ουδέτερο. Αυτό έχουν κατά νου οι καθηγητές όταν μιλούν για καταστροφικό πληθωρισμό.
Σύμφωνα με το αξίωμα του ουδετέρου χρήματος, που ως αξίωμα δεν αποδεικνύεται και αποτελεί παγκόσμια αλήθεια, η αύξηση της προσφοράς του χρήματος στην οικονομία δεν επηρεάζει ούτε τον όγκο της παραγωγής, δηλαδή το ΑΕΠ, ούτε την απασχόληση.
Αν η Κυβέρνηση τυπώσει χρήμα και τα ‘ρίξει στην οικονομία’ αυτή η πράξη θα οδηγήσει μόνο στον πληθωρισμό, στην αύξηση των τιμών, όχι στην αύξηση του ΑΕΠ, ούτε στην αύξηση της απασχόλησης. Πολλά χρήματα θα κυνηγούν λίγα προϊόντα μετά.
Η τυφλή αποδοχή αυτού αξιώματος φυσικά οδηγεί σε παράλογο συμπέρασμα. Αν οι πόροι της οικονομίας είναι αργοί, επιπρόσθετη δαπάνη μέσω ‘τυπωμένου χρήματος’ θα φέρει ανάπτυξη και όχι πληθωρισμό. Αυτό έχει αποδείξει η πράξη. Η θεωρία των καθηγητών δεν είναι εφαρμόσιμη, και πέντε χρόνια μη δαπανών στην ελληνική οικονομία αυτό δεν έχει αποδείξει; Η λιτότητα της Γερμανίας του μεσοπόλεμου, της Ευρώπης του μεσοπόλεμου και της Αμερικής του 1930 το ίδιο δεν απέδειξε: Δεν γίνεται ανάπτυξη χωρίς δαπάνη.
Παρ’ ολ' αυτά το αξίωμα αυτό αποτελεί τον θεμέλιο λίθο του ευρώ και το πιστεύω των καθηγητών που έγραψαν αυτό το κείμενο. Θα πρέπει να τους θυμίσω ότι ακόμα και ο Καθηγητής του ΜΙΤ Oliver Blanchard, και Γενικός Διευθυντής του ΔΝΤ, που ασχέτως αν στην Ελλάδα εφαρμόζει πολιτική που στηρίζεται σε αυτό το αξίωμα, δουλεύει ο άνθρωπος, έγραψε ‘ότι η αποδοχή του αξιώματος της ουδετερότητες του χρήματος είναι θέμα πιστής βασισμένη σε θεωρητική σύλληψη παρά σε εμπειρικά γεγονότα’ ( Why Does Money Affect Output?).
Αλλά ας πάμε λίγο πιο βαθιά ακόμα στη σκέψη των καθηγητών που είναι αντανάκλαση της δομής της ΕΕ. Όταν δέχεσαι το χρήμα ότι είναι ουδέτερο, τότε ο καπιταλισμός μετατρέπεται σε οικονομία ανταλλαγής προϊόντων. Δηλαδή οι άνθρωποι ανταλλάσσουν προϊόντα με προϊόντα και παράγουν γι αυτό το σκοπό. Τότε η οικονομία γίνεται μια σταθερά όπου παρελθόν, παρόν και μέλλον είναι ένα και η οικονομία μπορεί να γίνει ‘σκληρή επιστήμη’ και το υπόδειγμα της εργοδικό, δηλαδή ξέρουμε τι θα συμβεί στο μέλλον.
Αλλά στον καπιταλισμό η παραγωγή είναι εγχρήματος και γίνεται με σκοπό το κέρδος και όχι για την συσσώρευση εμπορευμάτων. Ακριβώς λόγω αυτού του γεγονότος οι υφέσεις, οι ανακάμψεις και η ευημερία λαμβάνουν χώρα στις οικονομίες που το χρήμα δεν είναι ουδέτερο, το περιβάλλον δεν είναι εργοδικό και όλα είναι αβέβαια.
Να γιατί το ευρώ είναι μια εσφαλμένη διανοητική σύλληψη, ηθικά απαράδεκτη, μακροοικονομικά εκτός λογικής, οντολογικό έκτρωμα.
Συνοψίζοντας οι καθηγητές έχοντας κατά νου ένα μοντελο της οικονομίας που είναι αιώνιο και αμετάβλητο, αθέλητα πιθανολογώ, μας τρομοκράτησαν. Η τρομοκρατία, από όπου και να προέρχεται, στη βάση της υπάρχει πάντα μια αιώνια αλήθεια, είτε είναι θρησκευτική, είτε πολιτική είτε οποιασδήποτε άλλη μορφής και στην περίπτωση μας οικονομική.
Θα ήθελα όμως να τους υπενθυμίσω ότι η οικονομία είναι κοινωνική επιστήμη και κατά συνέπεια υπάγεται στη δημοκρατία, που όπως έχουμε μάθει από τους Αθηναίους, η Δημοκρατία είναι η Διακυβέρνηση του Διάλογου που προηγείται, και έπονται Αποφάσεις και Πράξεις.
Αυτή η τρομοκρατία της μιας αλήθειας της δήθεν απόλυτης επιστήμης του ευρώ που έχει υπονόμευση όλη την παράδοση της Δημοκρατίας της Ευρώπης, οι πνευματικοί άνθρωποι καλόν είναι να την αμφισβητούν και όχι να την υπηρετούν. Δεν θα ήθελα να επαναλάβω για αυτούς αυτό που είπε ο Βίσμαρκ : Drei Professoren, Vaterland Verloren (Καθηγητές τρεις και εχάθη η πατρίς).
Η Καθημερινή έχει παράδοση. Ας είναι λίγο προσεκτική με την μια αλήθεια.
spyridonstalias@hotmail.com